Kibirli Rus Başkanı’nı dize getiren lider: Şehadetinin 21. yılında Zelimhan Yandarbiyev

Çeçenistan Cumhurbaşkanı olduğu sıralarda dönemin Rusya Devlet Başkanı’nı kameralar önünde dize getiren Çeçen Komutan Zelimhan Yandarbiyev kimdir?

Yandarbiyev, 12 Eylül 1952 tarihinde, o zamanlar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan Kazakistan’ın Vydrikha bölgesinde doğdu. Kendisi, Müslüman Kafkas halklarının Asya’ya sürüldüğü bir zamanda dünyaya gelmişti. Ailesi de sürgün edilen kesim arasındaydı.

Yandarbiyev, aslen bir bilim adamı ve çocuk edebiyatı yazarıydı. Çeçenistan ve Moskova’da Lisans eğitimini edebiyat üzerine aldı. Aynı yıllarda bazı kitaplar da kaleme almış olan Yandarbiyev, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin en sallantılı dönemlerinden birinde Birlik Partisi’ni kurdu.

Sovyetlerin dağılmasına yalnızca birkaç sene kalmışken 1989 yılında kurulan bu parti, Kafkas halklarını Rusya’dan bağımsızlık fikri konusunda birleştirmeyi amaçlıyordu. Ertesi yıl ise Çeçenistan’daki ilk siyasi parti olacak olan Vaynah Demokratik Partisi’ni duyurdu.

Çeçenistan zamanları

1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından eski Sovyet generali Cahar Dudayev, Çeçenistan’da hakimiyet sağladı ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti’ni ilan etti. 1 Aralık 1994 tarihinde Rus uçakları Grozni’yi bombaladı, 10 gün sonra 11 Aralık’ta ise Rusya Silahlı Kuvvetleri kara harekâtına başladı.

1996 yılında Rusya’nın alçak bir suikastle Cahar Dudayev’i şehit etmesinin ardından Yandarbiyev, Çeçenistan Cumhuriyeti’nin başkanlık koltuğuna oturdu.

Yandarbiyev, 27 Mayıs 1996’da müzakere için Kremlin’e gitti. Bir süre sonra salona gelen Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Yandarbiyev’i bağımsız bir devletin temsilcisi olarak görmediği için, masanın baş köşesine geçerek Çeçen liderden kendisinin sol yanına oturmasını istedi.

13 Şubat 2004’te, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti İkinci Cumhurbaşkanı Zelimhan Yandarbiyev, Katar’ın başkenti Doha’da suikasta uğradı.

Yandarbiyev, 1996’daki barış görüşmelerinde dönemin Rusya Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin’i “eşit şartlarda” karşısına oturtmasıyla akıllara kazınmıştı pic.twitter.com/6YC9UZ9bjQ

— Mira Haber (@Mira_Haber) February 13, 2025

Yandarbiyev, Yeltsin’e eşit taraflar olduklarını hatırlatmak istercesine, “Kanın akmasını durdurmak için teke tek konuşalım.” diyerek ısrar etti. Ancak talebi reddedilince, görüşmeye başlamadan bitirmek pahasına kapıya yöneldi.

Bunun üzerine Yeltsin, “Tamam, savaştınız, bitti! Oturun!” diyerek emredici bir üslupla karşılık verse de, Yandarbiyev’in kararlı tavrı sonunda sonuç verdi.

Yeltsin, sağ tarafında oturan kendi delegasyonunun yerlerini yeniden düzenleyerek, oturduğu yerden kalkıp onların arasına geçti ve Yandarbiyev’le yüz yüze oturmak zorunda kaldı. Tüm kameralar önünde Rusya Devlet Başkanı böylece dize gelmişti.

Bu sırada Rusya ve Çeçenistan arasında Hasavyurt Anlaşması’nı imzalayarak ilk Çeçen Savaşı’nı böylece ateşkesle sonlandırdı.

İkinci Çeçen Savaşı sırasında Çeçenistan’a destek bulmak için Afganistan, Pakistan ve Körfez ülkelerine birçok seyahat düzenledi. Rusya’nın daha sonra Çeçenistan’ı ele geçirmesinin ardından Yandarbiyev, faaliyetlerine devam etmek üzere Katar’a yerleşti.

Bu karar, onun için Rusya ve Birleşmiş Milletler’in kendisini yakın takibe aldığı sürecin başlangıcı olacaktı.

Nitekim kısa süre sonra BM tarafından 2003 yılında “El Kaide ve Taliban yaptırımları” listesine alınan Yandarbiyev, Rusya tarafından sıklıkla terör damgası yiyordu.

Suikastı ve ölümü

Tarihler 13 Şubat 2004’ü göstermişken Zelimhan Yandarbiyev, Katar’ın başkenti Doha’da aracına gizlice yerleştirilen bir bombanın infilak ettirilmesi sonucu şehadete kavuştu.

Tahmin edildiği gibi saldırının arkasında yine Rusya vardı. Suikastı düzenleyen ve planlayan Rus yetkililer önce Katar’da tutuklanarak daha sonrasında şartlı olarak Rusya’ya iade edildi. Fakat burada serbest kaldılar.

Yandarbiyev, Rusya’nın ezici gücüne karşı yılmadan direnen, masaya oturduğunda ise boyun eğmeyen bir dava adamıydı. Savaş meydanında bir komutan, müzakere masasında ise kararlı bir devlet adamıydı. Sovyetlerin gölgesinde yetişmiş olsa da, yüreğinde hep bağımsız bir Çeçenistan hayali taşıdı. Sürgünde dahi davasından vazgeçmedi ve son nefesine kadar halkının onuru için mücadele etti.

Kaynak: Mira Haber