Mira Haber – Ortadoğu Bağımsız Muhabir Ajansı
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin-Emir Abdullahiyan, Rusya’nın Ukrayna kriziyle ilgili ABD’den garanti talebini durdurmasından günler sonra Tahran’ın nükleer programıyla ilgili anlaşmayı canlandırmak için Viyana müzakerelerindeki gelişmeleri görüşmek üzere bugün Moskova’yı ziyaret etmesi bekleniyor.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade dün yaptığı açıklamada,2015 nükleer anlaşmasına taraf olan ülkelerin dışişleri bakanlarının sürekli temas halinde olduğunu belirterek, Abdullahiyan’ın bu meseleyi görüşmek için Moskova’ya gideceğini söyledi.
Aylar önce İran ve büyük güçler (Fransa, Birleşik Krallık, Almanya, Rusya ve Çin), Tahran’ın nükleer programına ilişkin 2015 anlaşmasını canlandırmak için Viyana’da görüşmelere başladı. 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı olarak çekilen ABD, görüşmelere dolaylı olarak katılım sağlıyor.
Yakın bir zamanda görüşmeler ‘son’ aşamaya gelirken, taraflar anlaşmaya varılmadan önce birkaç anlaşmazlık konusunun mevcut olduğunu vurguladı. Ancak müzakereler, özellikle Rusya’nın, Batı’nın Ukrayna’yı işgal etmesi nedeniyle Moskova’ya uyguladığı yeni yaptırımların Tahran’la ekonomik ve askeri iş birliğini etkilemeyeceğine dair ABD güvencesi talebi olmak üzere yeni komplikasyonlarla karşı karşıya kaldı.
Geçtiğimiz Cuma günü müzakereleri koordine eden Avrupa Birliği (AB), ilgili tarafların anlaşmayı görüşmeye devam edeceğini belirterek, Viyana’daki müzakerelerin “dış etkenler nedeniyle” askıya alındığını duyurdu. Açıklamada, anlaşma metninin neredeyse hazır olduğunu vurgulandı.
Batılı ülkeler, onlarca yıldır benzeri görülmemiş bir jeo-stratejik gerilimin ortasında gelen Rus taleplerinin, İran nükleer anlaşmasını canlandırma anlayışının tamamlanmasını geciktireceğinden endişelerini dile getirdi.
ABD, Rusya’nın anlaşmayla ilgili konudaki taleplerini “bağlam dışı” olarak değerlendirdi. Topun artık kendi sahasında olduğunu vurgulayan Washington, Tahran ve Moskova’yı anlayışa ulaşmak için gerekli “kararları” almaya çağırdı.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price geçtiğimiz Cuma günü, Moskova Tahran gibi yerlerde karar alınırsa anlaşmanın mümkün olduğunu söyledi. Rusya’ya bağlı yeni yaptırımların nükleer anlaşmayla kesinlikle hiçbir ilgisi olmadığını söyleyen Price, bu durumun müzakerelerin üzerinde etkisinin olmaması gerektiğini bildirdi.
Ancak İran Dışişleri Bakanlığı Pazartesi günü yaptığı açıklamada, müzakerelerin başarılı olması için ABD’nin “siyasi kararının” gerekli olduğu yineledi.
Hatipzade açıklamasında, “Bazı kilit öneme sahip konular hakkında Washington yönetiminin alacağı siyasi kararları bekliyoruz” diyerek, kararlar verildikten sonra delegasyonların Müzakere için Viyana’ya gidebileceğini aktardı.
Rusya’nın taleplerinin anlaşmanın çeşitli tarafları arasında tartışılması gerektiğine inanan Sözcü, “Rusya’nın talebi gayet açık ve net. Rusya talebini kendisi resmi olarak sundu ve biz de bu talebi aldık. Müzakerelerde bu talep tartışılmalı ve gündeme alınmalı” ifadelerini kullandı.
Yıllarca süren müzakerelerin ardından 2015 yılında imzalanan anlaşma, nükleer faaliyetlerinin azaltılması ve programında barışın sağlanması karşılığında Tahran’a yönelik yaptırımların kaldırılmasına izin verdi. Ancak ABD, eski Başkan Donald Trump döneminde anlaşmadan tek taraflı olarak çekildi ve İran’ın taahhütlerini geri çekmesine neden olan sert yaptırımları yeniden uygulamaya koydu.
Viyana görüşmeleri, özellikle yaptırımları kaldırarak ABD’yi anlaşmaya geri döndürmeyi ve Tahran’ın kendi şartları altındaki tüm yükümlülüklerini tekrar yerine getirmesini amaçlıyor.